Druk op weidevogels: stilte in de weides van Hitland

CAPELLE • Met het Hitland en het Schollebos heeft Capelle twee natuurparels, waar ieder seizoen een (andere) symfonie klinkt van vogelgezang. In de graslanden van het Hitland blijft het echter steeds meer angstvallig stil. Watervogels en cirkelende roofvogels voelen zich hier nog thuis, maar de weidevogels lijken zich minder te roeren. Hoe gaat het in en om Capelle met vogels als de kievit, grutto en tureluur? Eric Stockx, die vaak excursies leidt bij KNNV IJssel en Lek en verbonden is aan Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o., ziet een sterk dalende trend.

In de laatste twintig jaar heeft Eric Stockx de weidevogelpopulatie in het Hitland gedecimeerd zien worden. “Vroeger werden de nesten van weidevogels beschermd door Natuur en Milieuwacht Nieuwerkerk”, vertelt de vogelliefhebber. “Dan zag je tijdens een excursie een kraai overkomen, en dan vlogen alle vogels op: tureluurs, grutto’s, heel veel kieviten. Dan wist je ongeveer waar die nesten waren. Dat was rond het jaar 2000. Twee weken geleden fietste ik hier een keer rond en er was vrijwel niets te zien. Ik zag twee grutto’s - één buitendijks, één op de weilanden hier - plus vier scholeksters en vier kieviten. Dat was alles in heel het land. Ik ben gaan informeren bij iemand van die oude weidevogelwacht van Nieuwerkerk. De boeren hadden er op een bepaald moment ook geen zin meer in, dus zijn ze gestopt met het rekening houden met de weidevogels. Wat je nu ziet is dat zij vroeg maaien; je ziet ook niet dat bijvoorbeeld de helft gemaaid is en de andere helft aan de vogels wordt gegeven. Daarnaast willen de boeren het waterpeil laag voor een zo droog mogelijk land.”

Het lage waterniveau is één van de redenen voor de afwezigheid van de weidevogels. Ook het klimaat speelt volgens Eric Stockx mee. “Het klimaat is droger de laatste jaren, er waren de laatste paar jaar toch al niet veel weidevogels meer hier. Droog land is een slechte plaats voor de weidevogels; zo boren grutto’s met hun lange snavel in de grond op zoek naar voedsel en dit wordt haast onmogelijk als de grond droog en hard is. Ook het voeren van de jongen wordt dan problematisch.” Er zijn plannen om een nieuw gemaal te vestigen bij het Hitland. Kan dat nog een positief effect hebben op de vogelstand? “Met het nieuwe gemaal zal het waterpeil niet stijgen, dus we krijgen geen natte graslanden”, zegt Eric Stockx. “Dus het is te hopen dat er subsidie komt voor boeren om vogelvriendelijk hun land te gebruiken, of een waterberging. Andere manieren zijn boeren uitkopen, biologische landbouw of het houden van koeienrassen die tegen natte voeten kunnen.”

Hitland vogelgebied
Eric Stockx onderstreept dat het Hitland wat betreft andere vogelsoorten wel interessant is. “Vooral in de winter is het een mooi gebied. Kolganzen, krooneenden, wulpen, smienten, kuifeend, tafeleend en meerkoeten zijn dan massaal hier. Ook rietvogels, de roerdomp, ijsvogel, roofvogels als de ransuil, sperwer, havik, buizerd, boomvalk en slechtvalk zie je hier. Er is echt veel te zien in het gebied en ik geniet er ook van, alleen met de weidevogels gaat het slecht.”

Stabiel
Het Recreatieschap Hitland, dat het park Hitland beheert, ziet eveneens een dalende lijn sinds de laatste twee decennia, maar ook een stabilisatie in de laatste paar jaar. “Dit beeld volgt het landelijke beeld”, is de reactie van het Recreatieschap. “Maar dit is soort-specifiek: het aantal ganzen, knobbelzwanen, eenden en meerkoeten neemt toe (weliswaar watervogels, maar zij foerageren veelal op het land), het aantal kieviten lijkt stabiel en afgelopen jaar zijn er ook weer wulpen en grutto’s waargenomen.”

Het recreatieschap constateert een toegenomen druk. “Voor weidevogels geldt ook nog specifiek dat de toename van bebouwingsactiviteiten (’s Gravenweg en Groenedijk), toegenomen verkeer en toegenomen activiteiten en drukte op en rond Parc De IJsselhoeve een negatieve invloed heeft op het bestand. De druk op het gebied is al met al toegenomen en dan blijkt het middengebied beperkt van omvang om gevoelige soorten een goede plek te bieden.” Toch ontvangen de weidevogels geen ‘voorkeursbehandeling’. “Het recreatieschap richt zich bij beheer niet op bestrijding of bevordering van specifieke soorten, maar probeert wel in goed overleg met de landeigenaren een goed beheer te stimuleren.”

Hoewel het recreatieschap dus overleg pleegt, is het aan agrariërs zelf om te bepalen of zij gebruik willen maken van subsidies. “Er zijn diverse overheidssubsidies beschikbaar voor vogelvriendelijk beheer, bevordering van biodiversiteit e.a.. Deze subsidie dient door de grondeigenaar te worden aangevraagd, waarbij de subsidieverstrekker de voorwaarden bepaalt en op handhaving toeziet. Voor het agrarisch middengebied dient dit dus door de agrariërs zelf te geschieden.”
Er gloort altijd hoop, aldus Eric Stockx. “Ze kunnen altijd terugkomen, hé. Met andere begroeiing en drassige grond zijn ze zo terug.”