Dodenherdenking in Capelle

CAPELLE • Op 4 mei was er dodenherdenking, met een samenkomst in de Nieuwe Westerkerk, een stille tocht, toespraken en een kranslegging bij het monument in Capelle-West. Daar werd ook 2 minuten stilte gehouden.

Burgemeester Peter Oskam hield in verband met dodenherdenking ‘s avonds een toespraak in de Nieuwe Westerkerk.

De volledige toespraak:

“Jongens en meisjes, dames en heren, 

Hartelijk welkom in de Nieuwe Westerkerk in Capelle. Na twee jaar, waarin we op een hele andere manier aandacht schonken aan dodenherdenking, kunnen we dit jaar weer echt samen zijn. Om te gedenken en te herdenken. In deze kerk herdenken we vanavond de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en vele andere oorlogen en conflicten in de wereld. Dat we dat kunnen doen, in vrijheid en samen met elkaar. Daar ben ik heel blij mee. Het ontroert me zelfs. 

Het zijn geen gemakkelijke tijden in de wereld. Verwarrend en confronterend. De corona-pandemie hield ons lang in de greep en zorgde voor onzekerheid in onze samenleving. Ook al zijn de perspectieven nu beter, nog altijd zijn we niet van het akelige virus verlost. Maar er is iets meer lucht en ruimte. Tegelijk blijf ik waarschuwen, we moeten waakzaam blijven en leren van deze recente gezondheidscrisis.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft Dodenherdenking en Bevrijdingsdag dit jaar het thema ‘vrijheid in verbondenheid’ meegegeven. Heel passend, want de afgelopen twee jaar konden we alleen met online evenementen en videoboodschappen de verbinding met elkaar maken. Dit jaar kan het weer traditioneel. Door fysiek met elkaar bijeen te komen en echt met elkaar te praten over hoe belangrijk vrijheid eigenlijk is. 

Vrijheid is een groot goed dat tegelijk bijzonder kwetsbaar is. Want als we deze dagen de televisie aanzetten, de kranten openslaan of online het nieuws volgen, dan zien we dagelijks dat onze vrijheid, dichtbij onze landsgrenzen onder grote druk staat. De vanzelfsprekendheid die we misschien voelden als het om vrijheid ging, is compleet verdwenen. De oorlogscrisis in Oekraïne en de vluchtelingenstroom die dat op gang heeft gebracht laat de kwetsbaarheid van vrijheid en democratie keihard voelen. Deze oorlog brengt oude, soms vergeten gevoelens van angst, ontreddering en machteloosheid met zich mee. Angst voor oorlog en geweld. Dat doet pijn, in eerste instantie bij de directe slachtoffers, maar ook bij anderen in onze samenleving die oorlog en geweld aan den lijven hebben meegemaakt.

Vandaag ben ik op de koffie geweest bij de groep Oekraïense vluchtelingen die we als gemeente Capelle opvangen in het Rivium. De verhalen die deze mensen me vertelden zijn hartverscheurend. Bombardementen, geweld, honger en angst. Oorlog is nu dichterbij dan het in lange tijd is geweest. Deze mensen zijn gevlucht en hebben huis en haard achtergelaten op zoek naar veiligheid.

Ik gruwel van de gedachten dat een politieke leider, een president, de macht zo naar zich heeft toe getrokken. En met deze macht in staat is om een ander land militair binnen te vallen. Zonder enig recht daartoe. De oorlog heeft al duizenden burgerslachtoffers tot gevolg gehad en een stroom van vluchtelingen door heel Europa. 

Mijn angst voor teveel macht bij één leider is door de huidige oorlogscrisis aangewakkerd. In sommige gevallen hebben machthebbers, wat een naar woord is dat eigenlijk, echt teveel macht. De Russische president toont nu zijn ware aard en de realiteit dat macht gruwelijk kan worden misbruikt. Dat je met macht vreselijke dingen kunt doen. Als samenleving moeten we waakzaam blijven om te voorkomen dat de macht van leiders doorslaat. We moeten instrumenten inzetten die macht controleren en indien nodig kunnen ingrijpen. Behalve om verantwoordelijkheid gaat het daarbij om durf en lef. Op de schouders van de internationale politiek ligt een grote verantwoordelijkheid die we samen dragen. In verbondenheid. 

Met mijn familie bezocht ik in het verleden regelmatig de Waalsdorpervlakte. In het duingebied tussen Den Haag en Wassenaar brachten de Duitsers tijdens de oorlogsjaren meer dan 250 landgenoten, vooral verzetshelden, ter dood. Op 4 mei wandelt jaarlijks een grote groep mensen over de smalle paden richting het oorlogsmonument, met op de achtergrond de indringende luidklok van het monument. De 2 minuten stilte om 20.00 uur op de Waalsdorpervlakte zijn oorverdovend en indrukwekkend. Het Oranjehotel bij de Scheveningse strafgevangenis is tegenwoordig een museum. Veel verzetsleden zaten daar gevangen voordat ze op de Waalsdorpervlakte werden gefusilleerd. Een museum dat ik u van harte kan aanraden, want ook dit deel van onze geschiedenis mogen we nooit vergeten.

Hetzelfde indrukwekkende gevoel voelde ik de laatste keer dat we met elkaar Dodenherdenking beleefden in Capelle. Het was fantastisch weer. Koud, zonnig en met een strakblauwe hemel. Samen wandelden we vanaf de kerk naar het oorlogsmonument. En daar aangekomen keek ik richting de dijk daarachter. Honderden mensen stonden er zwijgend in het gras. Fotograaf Frank de Roo maakte er een aantal prachtige foto’s van. De stilte was weer oorverdovend.

Het klinkt tegenstrijdig: we herdenken op dodenherdenking de gevallenen in oorlogen. Maar het maakt me ook trots. Want mijn gedachten gaan uit naar hoe we als Capelle momenteel Oekraïense slachtoffers van de oorlog in hun land ondersteunen. Thuis, in het Rivium, met het inzamelen van goederen en met acties om geld in te zamelen. Onze gedachten gaan uit naar vroeger, maar we denken ook aan het nu. 

Tijdens 2 minuten van stilte om 20.00 uur gaan onze gedachten uit naar slachtoffers van vele oorlogen. Toen en nu. De Tweede Wereldoorlog hield Europa ruim vijf jaar in haar greep. 60 miljoen mensen verloren het leven, families werden verscheurd en de wereld stond in brand.

Ook ons land kreeg veel leed te verwerken. Rotterdam werd zwaar gebombardeerd waarna ons land zich overgaf. Er volgden zware jaren met mensonterende deportaties van Joden, zigeuners, verzetshelden, homo’s, invaliden en anders denkenden. De hongerwinter van 44/45 bracht aan het einde van de oorlog nieuw verdriet en ellende voor veel landgenoten die nog niet door de geallieerden waren bevrijd. Ook in Capelle was het zwaar, dat weten we van de verhalen van onze grootouders. 

Ik heb het eerder verteld, maar we moeten het blijven vertellen. Ook Capelle, toen nog een dorp, had het zwaar in de tweede wereldoorlog. We kregen hier bombardementen te verduren en afzwaaiers van zowel de geallieerden als de Duitsers die de industrie langs de Hollandsche IJssel wilden treffen. Ook bommen gericht op de haven van Rotterdam, eerst van de Duitsers, later van de geallieerden, kwamen op Capelle terecht. 

Op 14 mei 1940, de dag van het Duitse bombardement op Rotterdam, trokken duizenden Rotterdamse vluchtelingen uit de stad naar de omliggende dorpen. Ook naar Capelle. De eerste dagen na het bombardement kregen 5.000 dakloos geworden Rotterdammers in Capelle onderdak. Uiteindelijk vestigden zo’n 400 van hen zich definitief in Capelle. De brute aanval op onze buurgemeente voelde óók als een aanval op ons. In 1941 kwam Capelle rechtstreeks onder vuur te liggen. Een Engelse bommenwerper onderweg naar olieopslagtanks van de Duitsers in Pernis en andere cruciale installaties in de haven was uit koers geraakt. Per vergissing kwamen woensdagnacht 30 april 1941 zes brisantbommen terecht aan de dijk op de grens van Capelle en Rotterdam. Geschrokken Capellenaren en Kralingseveerders dachten aan een ontploffing bij de scheepswerf, de scheepssloperij of misschien de kunstmestfabriek aan de huidige IJsseldijk. De bommen kwamen echter terecht aan de dijk bij de Nijverheidstraat – Schaardijk. De zussen Sien en Marie van Linschoten, buurman Nicolaas van Gogh en zijn zoon Maarten waren op slag gedood. Ook de Rotterdamse Bas van Wijngaarden en zijn vrouw Huigerina Verhek vinden de dood. Veel familieleden raakten zwaargewond. Deze trieste persoonlijke verhalen uit het Capelse laten nog eens zien wat de impact van een oorlog kan zijn op mensen.

Vandaag is het 77 jaar geleden sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. We herdenken dit sinds 1946 in Nederland. Maar we herdenken daarnaast ook alle omgekomen Nederlandse burgers en militairen die sinds de Tweede Wereldoorlog in het Koninkrijk der Nederlanden, en op vele andere plekken in de wereld, het leven lieten tijdens oorlogen en vredesoperaties.

Op 5 mei vieren we onze vrijheid en onze democratie. Nu misschien wel meer dan ooit. Vanuit het besef dat vrijheid ernstig geraakt kan worden door oorlogen en conflicten, op korte afstand van Capelle. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend en nooit automatisch eeuwigdurend. De democratie en de vrijheid moeten we dus niet alleen vieren, maar ook samen beschermen en verdedigen. In verbondenheid. 

En dat besef moet overgaan van oud op jong. Op de nieuwe generatie. Van vader op zoon, van moeder op dochter. En ook dat gaat niet vanzelf. Dat is hard werken voor ons allemaal. Voor vaders en moeders, opa’s en oma’s, kinderen en kleinkinderen. Want wat in het verleden is gebeurd, mag nooit worden vergeten. Zoals we wat vandaag gebeurt, nooit mogen bagatelliseren. Oekraïne is niet ver weg maar dichtbij. 

Dames en heren, jongens en meisjes. Ik dank jullie heel hartelijk voor jullie aanwezigheid. Straks wandelen we samen naar de begraafplaats in Capelle West om daar om 20.00 uur twee minuten stil te zijn en te herdenken en te gedenken. Samen, in verbondenheid. De muziek van Eendracht maakt Macht vergezelt ons. 

Dan wil ik nu vragen of dubbel blaaskwintet I Fiati zich wil opstellen. We luisteren eerst naar Opus 57, 2 delen van Krommer. Daarna lezen scholieren hun zelfgeschreven gedicht voor en luisteren we wederom naar I Fiati voor een serenade van Mozart. 

Morgen zijn er in Capelle, op 5 mei, twee evenementen om de bevrijding te vieren. Er is om 20.00 uur een bevrijdingsconcert met Musical Souvenir in de Paulus Berkering kerk aan de Merellaan en een bevrijdingsfestival in Capelle West dat om 19.30 start met een parachutesprong en daarna muziekoptredens. U bent van harte welkom.”

Dank voor jullie aandacht.

Peter Oskam

Burgemeester van Capelle aan den IJssel