Toespraak burgemeester tijdens Dodenherdenking: ‘Offers nooit vergeten’

CAPELLE • Waarnemend burgemeester Cor Lamers van Capelle aan den IJssel hield zaterdagavond een toespraak in de Nieuwe Westerkerk. Daar vond een bijeenkomst plaats, voorafgaand aan de Dodenherdenking op de oude begraafplaats.

Na de bijeenkomst in de kerk, volgde een stille tocht naar de begraafplaats aan de Nijverheidsstraat. Daar werden kransen gelegd, gedichten voorgedragen en twee minuten stilte gehouden.

De volledig toespraak van de burgemeester:

Jongens en meisjes, dames en heren, geachte aanwezigen,

Hartelijk welkom in de Nieuwe Westerkerk in Capelle aan den IJssel. Op deze bijzondere avond van 4 mei komen we jaarlijks bij elkaar om met elkaar te herdenken. Vandaag herdenken we alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of elders in de wereld zijn omgekomen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog en in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna. Wij staan stil bij mensen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid en democratie. Vandaag herdenken we, morgen vieren we onze vrijheid. Goed dat er weer zovelen aanwezig zijn om deze herdenking bij te wonen.

Dit is de eerste keer dat ik als burgemeester van Capelle tijdens Dodenherdenking het woord tot u mag richten. In de dertig jaar dat ik als burgemeester mag optreden zeiden we jaarlijks tegen elkaar: “Dit nooit meer”. Hoopvol als we zijn, zou in de loop der jaren de situatie in de wereld toch verbeterd moeten zijn. De realiteit is anders. Wereldwijd zijn er nog steeds brandhaarden. En veel. Oorlogen, crisissen en conflicten. Er worden mannen, vrouwen en kinderen, vermoord, gegijzeld, verjaagd, geterroriseerd en gemarteld. Dat mogen we als internationale samenleving nooit zomaar laten gebeuren. 

Dat moet ons wakker maken om nog meer voor vrijheid op te komen. En te blijven waken voor onverdraagzaamheid. 

De afgelopen weken hebben vele Nederlanders geboeid en op momenten ongetwijfeld ontroerd gekeken naar de televisieserie ‘de Joodse Raad’. Van enkele afleveringen werd ik letterlijk stil. Natuurlijk, we kennen de geschiedenis van de Joodse Raad waarbij vanuit de Joodse gemeenschap een organisatie werd opgericht die de communicatie moest verzorgen tussen de Duitsers en de Joodse samenleving. In werkelijkheid werd de Raad een instrument van de Duitsers. Om adressen van Joden te verzamelen die werden gedeporteerd naar de concentratiekampen. Toch deed de Raad haar uiterste best. De serie legde grote dilemma’s bloot waar de Raad voor kwam te staan. Wie is onmisbaar? Wie kan gemist worden? En werken we eigenlijk wel mee? Opperrabbijn Binyomin Jacobs stelde na de serie zijn mening over de Joodse Raad bij: “Het is geen zwart-witverhaal. Het is het onmogelijk maken van beslissingen over onmogelijke zaken.” Daarmee slaat hij de spijker op de kop. Ook bij internationale conflicten is het nooit eenvoudig. Nooit zwart of wit.

Op dit moment wordt de wereld, van het Midden-Oosten tot Afrika, van Azië tot Europa, geteisterd door conflicten. En hoe ver weg de conflicten ook uitgevochten worden, ze raken ons allemaal. Want wij zijn niet slechts Nederlanders of Capellenaren. Wij zijn ook wereldburgers en daarmee betrokken. Conflicten elders in de wereld herinneren ons er ook aan dat vrede en veiligheid nooit vanzelfsprekend zijn. Daar moeten we zuinig op zijn.

De meest recente spanningen in het Midden-Oosten, door het conflict tussen Israël en Hamas, leiden nu weer tot antisemitisme. Antisemitisme is sinds de Tweede Wereldoorlog nooit weggeweest. Het stak de laatste jaren wel vaker de kop op. De terroristische acties van Hamas, gevolgd door de geweldsexplosies in Gaza en de schendingen van het humanitair oorlogsrecht. Het zijn vooral gewone burgers, ongeacht van welke kant, die het slachtoffer zijn. Dat is triest.

Vandaag en morgen worden er in ons land extra maatregelen genomen om herdenkingen en vieringen waardig, beheerst en veilig te laten plaatsvinden. Dit zou eigenlijk onnodig moeten zijn. Want als we het vieren van vrijheid al niet eens in vrijheid kunnen doen?

Afgelopen week heb ik als burgemeester dan ook een open brief ondertekend als signaal van de gezamenlijke burgemeesters tegen opkomend antisemitisme.

Vanuit Capelle zijn er gelukkig geen signalen hierover, maar dat zich dit voordoet in ons land is verontrustend. Wij schrijven in de brief: “Antisemitisme is geen incident maar een eeuwenoude vorm van racisme die, als we niets doen, van generatie op generatie wordt doorgegeven. De Holocaust is de extreme consequentie van het uitsluiten van mensen op basis van hun afkomst. Wij schrijven deze brief niet alleen als gezagsdragers en wetshandhavers. Wij schrijven deze brief ook als de eerste burgers van onze gemeenten. In die rol roepen wij onze medeburgers op om rekening te houden met elkaar.”

De wereldproblemen, spanningen en oorlogen hebben hun weerslag op wat er in Nederland en lokaal niveau gebeurt. Nederlanders maken zich daar zorgen over. En terecht. Net als zorgen om opkomend populisme dat weer leidt tot polarisatie in de samenleving. Angst voor populisme en nepnieuws vind ik overigens heel herkenbaar.
Ik roep mensen daarom op om altijd zelf te blijven nadenken en niet klakkeloos ‘groepen of mensen’ achterna te lopen. En niet, zonder nadenken, via sociale media elkaars meningen te ventileren. Dat geldt ook voor fakenieuws dat de wereld in wordt geslingerd en waarvoor we moeten oppassen. Zelf ben ik bewust geen actieve gebruiker van sociale media. Maar ik zie voldoende voorbij komen waarover ik mij verbaas. Het is ernstig dat veel kinderen en jongeren zich louter en alleen baseren op TikTok en Instagram wanneer het om nieuws gaat!

Dat draagt bij aan desoriëntatie, verwarring en kritiek. Vaak gericht op de overheid. Wat weer kan leiden tot complotdenken. Zelf blijven nadenken en vertrouwen hebben in overheden is veel belangrijker. We kunnen in Nederland trots zijn op onze overheid. Een overheid die er voor u is, voor de mensen in Nederland, in Zuid-Holland en in Capelle. Anders dan in veel landen waar de overheid maar matig te vertrouwen is. Vluchtelingen hebben vaak weinig vertrouwen in hun eigen overheid, maar eenmaal in Nederland zijn ze zeer verbaasd en positief over de transparante manier waarop de overheid en de politie hier functioneren. Onze overheid staat letterlijk dichtbij de samenleving en is eerlijk richting de burgers.

Het jaarthema voor 4 en 5 mei is dit jaar Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid. Volgend jaar is het precies 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. Op 5 mei 1945 capituleerde het Duitse opperbevel en was Nederland vrij. Het Nationaal Comité vraagt met het jaarthema speciaal aandacht voor de littekens die de oorlog achterliet. Littekens die soms door de actualiteit worden opengereten. Zoals nu met de Gaza-oorlog. 

Jongens en meisjes, dames en heren,

Dinsdag 14 mei 1940. De dag dat de Tweede Wereldoorlog voor ons begon.

De Duitse Luftwaffe bombardeerde Rotterdam waarbij honderden mensen omkwamen en duizenden dakloos werden. Een groot deel van de binnenstad van Rotterdam werd tijdens het bombardement en branden erna verwoest. De buurgemeenten van Rotterdam waaronder Capelle aan den IJssel en de Capellenaren stonden de dagen daarna klaar om samen de getroffen Rotterdammers te helpen en op te vangen. 5.000 mensen werden in Capelle opgevangen bij familie, particulieren, in kerken, boerderijen, tuinderijen, bedrijven en schoolgebouwen. De toenmalige burgemeester van Capelle, de heer Verloop, gaf wethouder mejuffrouw Leusink de opdracht deze vluchtelingen van noodzakelijke behoeften te voorzien. In het kerkgebouw Rehoboth aan de Nijverheidstraat, later de IJsseldijk, werden in een voormalige boerderij door Capellenaren met behulp van 25 naaimachines honderden kledingstukken gemaakt. Met grote inzet werd er van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat gewerkt om de slachtoffers van kleding te voorzien. Op het gemeentehuis aan de Dorpsstraat werd alles gesorteerd, verdeeld en uitgereikt. Capellenaren en overheid, samen stonden ze klaar voor de Rotterdammers. Een maand na het bombardement verbleven nog zo’n 400 slachtoffers in Capelle waarvan er velen generaties lang in onze stad zijn blijven wonen.

Zoals we er toen samen waren voor Rotterdammers, zo zijn we er nu samen voor vluchtelingen uit Oekraïne en vele andere landen. En ook nu staat de Capelse samenleving met de kerken, de maatschappelijke partners, verenigingen, vrijwilligers en scholen klaar om te helpen. Dat is geen eenvoudige opgave in een tijd waarin ook gewone Capellenaren het lang niet altijd gemakkelijk hebben. Tel daarbij de druk en besluiteloosheid van de landelijke politiek bij het asieldossier op en je komt voor dillema’s te staan waarbij de lokale politiek het nooit goed doet. We mogen trots zijn dat we in Capelle streven naar de menselijke maat. En die altijd voorrang proberen te geven. 

Laten we daarom samen, in de geest van eenheid en doorzettingsvermogen, de slachtoffers van toen en nu herdenken. Hun offers mogen we nooit vergeten en laat dat de stimulans zijn voor onze toekomst met vrede en vrijheid voor iedereen. 

Dank voor uw aanwezigheid en aandacht.